BIP - Urząd Regulacji Energetyki

Kontrola P/20/018 – Stabilizacja cen energii elektrycznej została przeprowadzona w Urzędzie Regulacji Energetyki (URE) przez Najwyższą Izbę Kontroli (NIK) w dniach od 7 sierpnia do 16 października 2020 r.

Zakres przedmiotowy kontroli obejmował:

1. Działania URE dotyczące monitorowania cen energii elektrycznej i pracy nad ustawą z dnia 28 grudnia 2018 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw^[1];

2. Przygotowania Urzędu i realizacja zadań nałożonych ustawą o cenach energii elektrycznej.

W ocenie NIK, Prezes URE na bieżąco monitorował wysokość cen energii elektrycznej. W przypadku otrzymania sygnałów o nieprawidłowościach w obszarze praktyk przedsiębiorstw energetycznych ograniczających konkurencję lub dokonujących prób manipulacji na rynku lub manipulacji prowadził sprawy w obszarze REMIT, wykorzystując uprawnienia przewidziane w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne^[2]. W latach 2018-2020, w tym po przeprowadzeniu postępowań wyjaśniających na podstawie art. 23p ust. 1 pe, Prezes URE złożył do Prokuratury cztery zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w art. 57a pe.

URE realizował zadania nałożone ustawą o cenach ee dotychczas posiadanymi zasobami kadrowymi i infrastrukturalnymi. Pomimo, że Prezes URE w czasie prac nad projektem nowelizacji ustawy o cenach ee dokonanej ustawą z dnia 31 lipca 2019 r.^[3] wniósł m.in. o zagwarantowanie środków finansowych na realizację nowych obowiązków w wysokości 16,16 mln (na lata 2019-2029), to budżet URE nie został zwiększony. Niewystarczające zasoby kadrowe i brak odpowiedniej infrastruktury miały wpływ na długotrwałość w realizacji niektórych zadań.

Prezes URE uczestniczył w pracach nad rządowym projektem ustawy o cenach ee jednakże w ograniczonym zakresie, gdyż nie był informowany o prowadzeniu prac legislacyjnych. Nowelizacje ustawy o cenach ee, dokonane ustawą z dnia 21 lutego 2019 r.^[4] i ustawą z dnia 13 czerwca 2019 r.^[5], były projektami poselskimi i nie podlegały trybowi uzgodnień międzyresortowych. Prezes Urzędu brał natomiast aktywny udział w pracach nad projektem zmian ustawy o cenach ee dokonanych ustawą z dnia 31 lipca 2019 r. i ustawą z dnia 19 lipca 2019 r.^[6].

Prezes URE prawidłowo określił wielkość średnioważonych cen ee na rynku hurtowym czyli zgodnie ze sposobem i terminem określonym w rozporządzeniu Ministra Energii z dnia 19 lipca 2019 r. w sprawie sposobu obliczenia kwoty różnicy ceny i rekompensaty finansowej oraz sposobu wyznaczania cen odniesienia. Publikacja danych w Biuletynie Informacji Publicznej URE została dokonana w terminie. Postępowania administracyjne mające na celu ustalenie pozostałych indywidualnych kosztów jednostkowych nie zostały zakończone, wobec czego URE nie określił jeszcze tych kosztów. Nie zakończyły się również postępowania wyjaśniające mające na celu ewentualne wszczęcie postępowań na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy o cenach ee, dotyczących wymierzenia kar dla przedsiębiorstw energetycznych niewypełniających obowiązków określonych w powyższej ustawie.

W ocenie obszaru 1. Działania URE dotyczące monitorowania cen energii elektrycznej i pracy nad ustawą o cenach ee NIK pozytywnie oceniła działalność URE, pomimo stwierdzonej nieprawidłowości dotyczącej analizowania otrzymanych zawiadomień w zakresie podejrzanych praktyk przedsiębiorstw na rynku energii (Zakres 1.3. Działania wobec praktyk przedsiębiorstw energetycznych ograniczających konkurencję lub dokonujących manipulacji na rynku). Długotrwały proces wstępnego analizowania otrzymanych sygnałów o nieprawidłowościach na rynku stoi w sprzeczności z potrzebą sprawnego reagowania Prezesa URE na potencjalne nieprawidłowości na rynku ee. Zdaniem NIK otrzymywane sygnały o nadużyciach lub manipulacjach na rynku energii wymagają aktywnego i szybkiego działania ze strony Prezesa URE.

Nie stwierdzono nieprawidłowości w pozostałych zakresach:

1.1. Rola Prezesa URE w pracach w pracach nad ustawą o cenach ee;

1.2. Rola Prezesa URE w pracach nad rozporządzeniem Ministra Energii z dnia 19 lipca 2019 r. w sprawie sposobu obliczenia kwoty różnicy ceny i rekompensaty finansowej oraz sposobu wyznaczania cen odniesienia;

1.4. Inne działania Prezesa URE w zakresie stabilizacji cen energii.

W obszarze 2. Przygotowania Urzędu i realizacja zadań nałożonych ustawą o cenach energii elektrycznej NIK oceniła pozytywnie działalność URE we wszystkich zakresach, tj.:

2.1. Koszty realizacji zadań nałożonych ustawą o cenach ee;

2.2. Poprawność obliczeń średnioważonych cen ee na rynku hurtowym dokonanych przez Prezesa URE;

2.3. Wnioski o określenie indywidualnych pozostałych kosztów jednostkowych, o których mowa w art. 7a ust. 1 ustawy o cenach ee;

2.4. Prawidłowość kar nałożonych przez Prezesa URE w przypadkach naruszeń ustawy o cenach ee określonych w art. 18 ust. 1 tejże ustawy.

W związku ze stwierdzoną nieprawidłowością NIK przedstawiła wniosek pokontrolny:

„Wprowadzenie zmian organizacyjnych i procedur umożliwiających sprawne zakończenie i bieżące prowadzenie analiz zawiadomień dotyczących wykrywania nadużyć i manipulacji na hurtowym rynku energii, wpływających na poziom cen produktów energetycznych, którego nie uzasadniają siły rynkowe podaży i popytu, w celu skutecznego zapobiegania tym nadużyciom i manipulacjom oraz ich sankcjonowania”.

Dokumenty kontroli udostępniane są na wniosek, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.